Religia etruska nie jest tak dobrze poznana, jak wierzenia Greków czy Rzymian. Do dzisiaj spory budzą interpretacje pewnych zjawisk. W dawniejszej literaturze bardzo powszechny jest pogląd, że Etruskowie znaczną część mitów zaczerpnęli z religii greckiej, a ich bogowie, pod wpływem helleńskim, stali się odzwierciedleniem panteonu Hellady. Sądy takie należy traktować z pewną ostrożnością- mimo pewnych podobieństw oraz niewątpliwych wpływów- różnice nadal były istotne. Równie dyskusyjny jest wpływ religii etruskiej na rzymską- był niewątpliwie ogromny, natomiast kłopot budzi już odróżnienie tradycji rzymskiej od zapożyczonej.
Bogowie etruscy pierwotnie prawdopodobnie nie mieli ściśle określonego "pola działalności" ani określonego wizerunku. Początki wierzeń etruskich określane są mianem politeistycznego panteizmu z elementami totemizmu. Dominująca wtedy była wiara, że każdy przejaw natury to manifestacja bóstw- żyjących w drzewach, strumieniach, ciskających w złości piorunami lub karzących chorobami. Najpopularniejszym kultem, według badaczy wtedy, miał być kult bogini matki i kulty agrarne, rozpowszechniony także w innych kulturach śródziemnomorskich (kultura minojska, a także kultury późnej epoki brązu).
Od VI w. p.n.e. pod wpływem greckim rozpoczął się proces antropomorfizacji bóstw. Nie był on jednak pewny, o czym świadczy fakt, że niektóre bóstwa były przedstawiane jako i męskie i żeńskie, oraz, że niektórym bogom zmieniała się "specjalizacja", jak w sytuacji Woltumny, który początkowo był bogiem podziemi, potem plonów, a na końcu wojny. Część bóstw znamy z wyobrażeń, część z inskrypcji, część ze źródeł pisanych: greckich i rzymskich.
Lista bogów, niepełna i pozbawiona szczegółowych informacji:
Aita, Eita- pan podziemnej krainy
Ani- dwugłowy bóg utożsamiany z rzymskim Janusem
Aplu- etruskie zapożyczenie Apollona
Artumnes- Artemis, bogini łowów
Atuns- bóstwo towarzyszące Turan, przedstawiane jako kobieta i mężczyzna, w męskiej postaci interpretowany jako Adonis
Cauth- bóg słońca
Cel- bóstwo o niepewnej proweniencji
Charun- straszny demon, przewodnik dusz do świata zmarłych, z greckim Charonem mający jednak tylko podobieństwo w nazwie
Feronia- bogini lasów, ognia
Fufluns- bóg wina i dobrej zabawy
Horta- bogini rolnictwa
Herc, Herlce- Herakles
Laran- bóg wojny
Lusna- bogini księżyca, łączona z rzymską Luną
Menvra- Minerwa, bogini nauk i uzdrowicielstwa
Nerthus- bóg morza
Nortia- bogini przeznaczenia i powodzenia
Persipnai- Persefona
Satres- bóg czasu i dostatku
Selva- bóg ziemi, uprawy roli
Sethlans- utożsamiany z rzymskim Wulkanem, bóg kowalstwa
Tecum- bóg opiekuńczy lukumonów, zarządców miast
Thesan- bogini narodzin
Tuchulcha- demon lub potwór, pilnujący dusz w krainie umarłych
Tinia- jedno z ważniejszych bóstw, miotający piorunami bóg nieba, choć jego kompetencje nie do końca odpowiadają Zeusowi i Jowiszowi
Turan- bogini miłości, bardzo często przedstawiana na etruskich lustrach
Turms- bóg kupców, handlu, interesów
Uni- bogini małżeństwa, opiekunka rodzących kobiet, identyfikowana z Junoną
Usil- bóg słońca
Woltumna- jedyny bóg etruski, mający wspólne dla całej ligi wspólne sanktuarium
Należy liczyć się z tym, że część kultów wyżej wymienionych bóstw ma charakter lokalny, a późniejsze, powolne ujednolicanie się religii doprowadzało często do scalaniu się kilku bóstw jedno. Nie zawsze można też z całą pewnością określić charakter danego bóstwa- Usil, według niektórych naukowców miał być bogiem wschodzącego słońca, lecz z braku pewniejszych źródeł, przypisuje mu się bardziej ogólną "działalność".
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz