niedziela, 12 czerwca 2011

Dyscyplina etruska - haruspikowie, wróżby i magia

Jedną z pierwszych rzeczy, która kojarzy się przeciętnemu znawcy starożytności z Etruskami jest ich umiłowanie do wróżb. Ogół rytuałów, procedur przepowiadania przyszłości, ubłagania bogów i chęć ich zadowolenia była tak ogromna, że zyskała miano dyscypliny.

Rzymianie epoki augustiańskiej uważali Etrusków za największych wróżbiarzy. U etruskich haruspików i kapłanów zasięgano porady we wszystkich niemal dziedzinach życia, od spraw politycznych, jak wypowiedzenie wojny, zawarcie sojuszy lub lokalizacja kolonii, po sprawy jednostkowe, takie jak zawarcie ślubu, obsianie pola lub kupno prosiaka. Bogowie etruscy musieli być bardzo kapryśni, lecz sądząc z rozbudowanych rytuałów, udawało się przekonać ich, by byli przychylni śmiertelnikom. Religia etruska dopiero pod koniec swego istnienia uległa antropomorfizacji bogów- zresztą francuski religioznawca Jannot uważa, że nawet po wymieszaniu się religii etruskiej z grecką i nadaniu bogom ludzkich rysów- ci dawniejsi, bezpostaciowi nadal mieli większą część, niż grecko-etruskie twory.
Aby poznać wolę bogów czyniono wiele starań. Najbardziej znanymi technikami wróżenia są:
-ornitomacja czyli inaczej wróżenie z lotu i zachowania ptaków. Najważniejszym ptakiem był orzeł, jego pojawienie się miało symbolizować wielkie wydarzenia
-haruspicja wróżenie z wnętrzności, głównie wątroby, zwierząt ofiarnych. Za pomocą specjalnych modeli, takich jak wątroba z Piacenzy, szukano na organach specjalnych obszarów, poświęconych określonym bogom. Wypukłości lub wklęsłości miały symbolizować zadowolenie lub gniew danego boga.
-piromancja - wróżenie z płomieni
-aeromancja- wróżenie z kształtu chmur, siły wiatru itp.
-oinomancja- wróżenie z rozlewanego rytualnie wina
-dafnomancja- wróżenie z płonących liści lauru. Liście, które płoną głośno- wróżą powodzenie, bezszelestnie- wręcz odwrotnie


Jak widać- dyscyplina etruska miała rozbudowany charakter, pomimo to wiedzę o niej mamy jedynie fragmentaryczną,

Legenda mówi, że sztuki wróżenia miał nauczyć Etrusków Tages, chłopiec o twarzy starca, zesłany przez bogów, by umniejszyć cierpienia tego ludu, wynikające z nieznania i nieprzestrzegania woli bóstw. 
Etruskowie mieli opinię ludu bardzo religijnego, wręcz zabobonnego. Wierzyli silnie w moc przeznaczenia i porządek, który gwarantowali bogowie.

7 komentarzy:

  1. Czy - Etruskowie - również prezentowali niektórych bogów jako zwierzę - zwierzęta były święte ale można było je zabić - w pewne określone - dni i dzięki ich organom - poznać wolę danego boga - któremu zwierze jest poświęcone - zdaje się że ty - w swoim artykule - do tego nawiązałaś - i jeszcze jedno - myśl ta nie daje mi spokoju - czy u - Etrusków - mogła istnieć silniejsza grupa bogów niż pozostali - tacy czterej najważniejsi - którzy osądzali ludzi po śmierci - najwyższy bóg - bóg zła - bogini ze skrzydłami - można by ją porównać do - Kostuchy - bogini która mogła by być - pewnym nawiązaniem do - Thota - egipskiego boga - zdaje się że po śmierci bóg - Thot - ważył ludzką duszę - na jednej szali kładziono duszę zmarłego - a na drugiej pióro - czy możliwym jest aby - u - Etrusków - był ktoś podobny !

    OdpowiedzUsuń
  2. Witam.
    po pierwsze- kwestia religii Etrusków nadal jest dużym polem do popisu dla badaczy i spekulacji. Odnośnie zwierząt- faktycznie mogło tak być, co częściowo wiązać się mogło z fazami księżyca, kalendarzem rolniczym i różnymi typami ofiar dla lepszych plonów itp.
    Odnośnie bóstw - ciężko wypowiadać się czwórcy bogów- raczej byłaby to trójca, co jest widoczne zresztą w budownictwie archaicznej świątyni etruskiej, o której pisze Witruwiusz, a która miała trzy osobne cele (święte pomieszczenia) dla bogów. Analizując ocalałe zapiski, szczególnie wątrobę z Piacenzy, że czterem aspektom (kierunkom świata, żywiołom itp.) patronowało po 3 bogów.
    Jednak, szczególnie we wcześniejszych okresach, kult wielu bogów miał charakter lokalny i rozprzestrzeniony był na niewielkim obszarze(najczęściej konkretnego miasta z przyległościami). Należy pamiętać, że wiemy o istnieniu tylko jednego, większego sanktuarium, które miało znaczenie dla całego związku miast etruskich- była to świątynia boga Voltumny, który zresztą z boga rolniczego ewoluował w boga wojny. Hellenizacja religii etruskiej zdaje się być dość płytka, Etruskowie brali z religii greckiej jedynie pasujące im elementy, co widać np w sposobie przedstawiania mitów greckich przez etruskich artystów. Trzeba także brać pod uwagę, że najczęściej wytwory kultury, które badamy, należały do arystokracji, dużo mniej wiemy o religijności ludu- a mogło to wyglądać jak w XIII-wiecznej Polsce, gdzie wieś wierzyła w duchy, wampiry i baby jagi, a szlachta była schrystianizowana (zresztą nie do końca).
    Wiele kwestii pozostanie na zawsze nierozstrzygniętych.

    OdpowiedzUsuń
  3. Sebastian z Perugii14 czerwca 2011 14:31

    Z tego co sie orientuje, to w Toskanii caly czas rzuca sie etruskie zaklecia. Sam probowalem magicznej linii, ktorej przekroczenie grozi okropnymi skutkami dla nieroztropnego chlopaka, ktory zlamalby zakaz. Co prawda tresc zaklecia zostala "uludowiona" i niewiadome jest jego konkretne pochodzenie, aczkolwiek nasza wiedza bazuje wylacznie na domyslach...nieprawdaz?

    OdpowiedzUsuń
  4. dokładnie tak, domysły, drobinki wiedzy ze źródeł rzymskich i greckich oraz próby rekonstrukcji. A gdzie dokładnie znajduje się ta linia?

    OdpowiedzUsuń
  5. Vianox Irkagelon15 czerwca 2011 08:56

    Dzięki za pomoc - w sprawie tych słów - coś mi oczka przysłania - chyba chusta z napisem - ta sprawa jest bardziej skomplikowana niż się wydaje - muszę poszukać jakiegoś językoznawcy - co do bóstw - sądzisz że prawdopodobnie mogła być trójka - lecz nie wykluczasz że jednak mogło być ich czworo - równie dobrze jedno z bóstwo mogło ogrywać dwie role - zdaje się że - w kilku innych kulturach - już tak było - sądzę że nad tą sprawą - będzie należało się bardziej zastanowić - dzięki za pomoc - i zapraszam na mojego bloga !

    http://v-i.blog.onet.pl/

    OdpowiedzUsuń
  6. yyyy coś mi tu nie pasuje :P

    OdpowiedzUsuń